Lớp học

Hướng Dẫn Cách Bảo Quản, Pha và Sử Dụng Màu – Kinh Nghiệm Từ Mỹ Thuật IDRAW

1. Tại sao cần biết cách bảo quản và sử dụng màu đúng cách?

Rất nhiều học viên mới bắt đầu thường gặp các vấn đề như:

Màu bị khô, tách nước dù ít sử dụng
Pha màu mãi vẫn bị đục, không đúng sắc độ
Bảng màu lem nhem, mất vệ sinh
Sử dụng quá nhiều màu gây lãng phí
Các lớp màu không bám giấy/canvas

Những lỗi này không chỉ gây tốn kém mà còn làm giảm chất lượng tác phẩm. Khi hiểu cách bảo quản – pha – sử dụng đúng cách, bạn sẽ:

✔ Tiết kiệm màu và dụng cụ
✔ Tạo bảng màu đẹp, trong và chuẩn sắc
✔ Giúp tranh bền màu theo thời gian
✔ Tự tin làm chủ mọi chất liệu màu từ cơ bản đến nâng cao

Tại IDRAW, giảng viên luôn nhấn mạnh rằng:

Kiến thức màu sắc là nền tảng của mọi loại hình nghệ thuật thị giác.

2. Phân loại các chất liệu màu phổ biến trong hội họa

Mỗi loại màu có đặc tính riêng, dẫn đến cách bảo quản và sử dụng cũng khác nhau. Dưới đây là những chất liệu mà học viên IDRAW thường dùng nhất.

2.1. Màu nước (Watercolor)

Trong, nhẹ, dễ lan trên giấy.
Khó kiểm soát, nhưng tạo hiệu ứng mềm mại.
Cần giấy dày, khả năng thấm hút tốt.

2.2. Màu gouache (bột poster)

Đục hơn màu nước, dễ điều chỉnh.
Che phủ tốt, phù hợp trang trí màu.

2.3. Màu acrylic

Khô nhanh, bám mạnh.
Cho màu rực rỡ, bền lâu.
Dùng được trên nhiều chất liệu: giấy, gỗ, vải, canvas.

2.4. Màu sơn dầu (oil paint)

Lâu khô, dễ hòa trộn.
Màu sâu, độ chuyển mượt.
Yêu cầu dụng cụ riêng như dầu lanh, dung môi.

2.5. Màu chì màu, pastel

Dễ sử dụng, phù hợp mọi cấp độ.
Nhiều sắc độ, kiểm soát tốt.

Biết rõ đặc tính từng loại giúp bạn áp dụng đúng phương pháp pha và bảo quản.

3. Hướng dẫn bảo quản màu đúng cách (theo từng chất liệu)

Việc bảo quản màu quyết định 50% chất lượng sử dụng. Sau đây là hướng dẫn chi tiết từ IDRAW.

3.1. Bảo quản màu nước

Cất màu nơi khô thoáng: Màu nước rất nhạy với độ ẩm. Để nơi ẩm dễ bị mốc và vón cục.
Vệ sinh bảng màu sau mỗi lần dùng: Nếu để màu khô thành cục dày, lần dùng sau sẽ khó hoà tan và dễ bị bẩn.
Đậy nắp hộp màu dạng tuýp: Tránh để không khí lọt vào gây khô đầu tuýp.
Giữ cọ sạch: Cọ dính màu nước khô sẽ làm sợi cọ bị xơ, giảm chất lượng.

3.2. Bảo quản màu gouache

Không để tuýp bị hở, màu rất dễ tách nước.
Nếu màu trong palette bị khô, chỉ cần thêm vài giọt nước là tái sử dụng được.
Đừng để màu quá lâu trên bảng màu vì dễ bám bụi.

3.3. Bảo quản màu acrylic

Acrylic khô rất nhanh - cần đặc biệt cẩn thận.

Dùng palette ướt (wet palette): Giúp màu giữ độ ẩm 3–5 ngày.
Xịt sương nước khi làm việc: Giúp màu không khô trên palette chỉ sau vài phút.
Đậy nắp tuýp / hũ cẩn thận: Một tuýp acrylic bị khô sẽ gần như không sử dụng lại được.

3.4. Bảo quản màu sơn dầu

Đậy nắp kín sau khi dùng.
Không để màu tiếp xúc ánh nắng trực tiếp.
Cất ở nơi thoáng khí vì dung môi có mùi mạnh.
Nếu đầu tuýp bị khô, chỉ cần dùng kim chọc nhẹ để lấy màu bên trong.

3.5. Bảo quản màu pastel, chì màu

Không để đồ rơi vỡ (pastel rất dễ gãy).
Dùng hộp đựng nhiều ngăn riêng.
Lau bụi màu trên tay và bảng vẽ thường xuyên.

4. Hướng dẫn pha màu đúng kỹ thuật (cho từng loại)

Pha màu là kỹ năng quan trọng nhất để tạo nên sắc độ hài hòa và cảm xúc trong tranh. Dưới đây là hướng dẫn từ cơ bản đến nâng cao.4.1. Quy tắc pha màu cơ bản

4.1. Quy tắc pha màu cơ bản

Nắm vững vòng tròn màu (Color Wheel)

Màu gốc: Đỏ – Vàng – Xanh lam
Màu thứ cấp: Cam – Lục – Tím
Màu bậc ba: phối giữa màu gốc & thứ cấp

Các mô hình phối màu cơ bản

Tương đồng
Bổ túc
Tam giác (triadic)
Đơn sắc (monochromatic)

Pha từ sáng đến tối

Luôn thêm màu đậm vào màu nhạt, không làm ngược lại.

Pha ít – thử trước

Tránh trộn quá nhiều dẫn đến mất kiểm soát màu.

4.2. Cách pha màu nước

Đặc trưng: Trong, loãng, dễ loang.

Kỹ thuật pha:

Dùng bảng pha (mixing palette) riêng để giữ màu trong.
Thêm nước từ từ để kiểm soát độ loãng.
Pha nhiều sắc độ một màu để tạo chiều sâu.
Không trộn quá nhiều màu → dễ bị đục.

Mẹo của IDRAW:

Hãy pha một màu chính + 1–2 màu phụ để giữ bảng màu hài hòa.

4.3. Cách pha màu gouache

Màu gouache đục → dễ pha hơn watercolor.
Có thể thêm trắng để làm sáng nhưng phải khéo tay để không bị “phấn”.
Tránh pha trực tiếp trên giấy vì màu dễ lem.

Công thức đẹp:
Gouache + chút nước → tone mượt, không bị streak.

4.4. Cách pha màu acrylic

Acrylic khô nhanh, nên:

Pha vừa đủ: Làm việc theo từng mảng.
Dùng retarder hoặc gel medium: Làm chậm khô, dễ blend mượt hơn.

Pha từng bước

Màu acrylic thường lên tone tối khi khô, nên cần pha sáng hơn dự định một chút.

4.5. Cách pha màu sơn dầu

Sơn dầu dễ pha nhất vì:

Khô chậm
Hòa trộn mượt
Ít bị lỗi loang

Kỹ thuật pha:

Dùng dầu lanh hoặc dầu sơn để tạo độ mịn.
Không pha quá nhiều dầu → tranh dễ bóng.
Dùng dao trộn màu để pha được mảng lớn và sạch.

Mẹo chuyên nghiệp:

Tạo bảng màu trung gian gồm 5–7 sắc độ trước khi vẽ để tiết kiệm thời gian và giữ màu đồng nhất.

5. Hướng dẫn sử dụng màu đúng mục đích (theo chất liệu)

5.1. Cách sử dụng màu nước hiệu quả

Làm quen với lượng nước

Nhiều nước → màu loãng & trong
Ít nước → màu đậm & khô

✔ Tận dụng kỹ thuật đặc trưng

Wet on wet (ướt trên ướt) → tạo loang mềm
Wet on dry (ướt trên khô) → rõ nét
Layering → lên tầng màu đẹp

✔ Không cố sửa quá nhiều

Màu nước dễ hỏng khi chà mạnh.

5.2. Cách sử dụng gouache

Phủ được màu sáng lên màu tối
Dễ chỉnh sửa
Phù hợp tranh minh họa, trang trí màu, thiết kế

Mẹo:

Khuấy nhẹ trước khi dùng để tránh tình trạng tách nước khi vắt màu.

5.3. Cách sử dụng acrylic

Ứng dụng mạnh nhất:

Vẽ trang trí
Tranh decor
Tranh trên chất liệu khác nhau

Kỹ thuật quan trọng:

Underpainting (lớp nền)
Dry-brush
Glazing
Blending

Acrylic bám nhanh → phù hợp những bạn thích phong cách mạnh, dứt khoát.

5.4. Cách sử dụng sơn dầu

Painting fat over lean

Lớp sau phải “nhiều dầu hơn” lớp trước để tránh nứt tranh.

Chia bố cục rõ ràng

Vì thời gian khô lâu nên cần kế hoạch mảng màu rõ ràng.

Kỹ thuật hỗ trợ:

Alla prima (vẽ ướt trên ướt)
Glazing
Scumbling

5.5. Sử dụng màu pastel và chì màu

Vẽ theo lớp chồng
Dùng blender để mịn
Xịt fixative để giữ cố định

6. Những lỗi phổ biến khi dùng màu và cách khắc phục

6.1. Pha màu bị đục

Nguyên nhân:

Trộn quá nhiều màu
Dùng màu bẩn
Pha trực tiếp trên giấy

Khắc phục:

Vệ sinh bảng pha
Dùng tối đa 2–3 màu để mix
Pha trên palette riêng

6.2. Màu loang không đều (màu nước)

Khắc phục:

Làm ẩm giấy trước khi vẽ
Dùng cọ mềm
Tránh gió quạt làm khô giấy quá nhanh

6.3. Acrylic khô quá nhanh

Giải pháp của IDRAW:

Xịt nước khi vẽ
Dùng wet palette
Pha gel medium

6.4. Màu bị vón cục

Nguyên nhân:

Không vệ sinh cọ
Màu bị oxy hóa
Để tuýp bị hở

6.5. Lớp màu không bám

Khắc phục:

Chọn giấy/canvas phù hợp
Không dùng quá nhiều nước
Dùng lớp nền để tạo độ bám

7. Lời khuyên của IDRAW dành cho học viên khi làm việc với màu

Để sử dụng màu hiệu quả, tiết kiệm và đẹp mắt, hãy ghi nhớ:

Tạo thói quen vệ sinh palette và cọ sau mỗi buổi học: Điều này duy trì chất lượng dụng cụ lâu dài.
Chuẩn bị bảng màu trước khi vẽ: Tạo sự thống nhất, tăng tính chuyên nghiệp.
Học cách quan sát màu thực tế: Ánh sáng thay đổi → màu sắc thay đổi.
Pha màu theo cảm xúc, không chỉ theo lý thuyết: Tác phẩm nghệ thuật cần “giọng nói riêng”.
Tập luyện thường xuyên: Pha màu là kỹ năng mà bạn càng làm nhiều, càng giỏi.

8. Kết luận

Bảo quản, pha và sử dụng màu là những kỹ năng nền tảng nhưng cực kỳ quan trọng đối với mọi người yêu nghệ thuật — từ người mới bắt đầu đến họa sĩ chuyên nghiệp. Khi nắm vững những kiến thức này, bạn không chỉ:

Giữ màu bền đẹp
Tiết kiệm chi phí
Tạo được bảng màu hài hòa và chuyên nghiệp
Làm chủ mọi chất liệu từ watercolor, gouache, acrylic đến oil

Tại Mỹ thuật IDRAW, chúng tôi luôn chú trọng giúp học viên hiểu bản chất của từng loại màu, thực hành bài bản và xây dựng tư duy màu sắc vững chắc. Hy vọng bài viết này giúp bạn tự tin hơn trong hành trình sáng tạo và nâng cao kỹ năng hội họa của mình.